Kościół Świętego Jakuba to rzymskokatolicki kościół filialny, który znajduje się w malowniczej miejscowości Myślenice, w województwie małopolskim. Ten historyczny budynek stanowi integralną część kultury i tradycji regionalnych, a jego wartość jest dostrzegana zarówno przez mieszkańców, jak i turystów.
Świątynia należy do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Myślenicach, co podkreśla jej znaczenie w lokalnej społeczności. Dzięki zaangażowaniu wiernych oraz lokalnych instytucji, kościół pełni nie tylko funkcje religijne, ale także kulturalne.
Co więcej, budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego, co chroni jego wyjątkową architekturę oraz historyczne dziedzictwo. Jego obecność w rejestrze zabytków podkreśla wartość historyczną i artystyczną tej świątyni.
Historia
W XIII wieku, na wschodnich zboczach wzgórza Stradomia, funkcjonowała pierwsza osada myślenicka, w której znajdujący się drewniany kościół został poświadczony w źródłach historycznych z 1325 roku. Świątynia ta, nosząca wezwanie Narodzenia Najświętszej Panny Marii, istniała jeszcze w 1480 roku.
Obecna, murowana budowla została zrealizowana w ostatnich latach XV stulecia. Warto zaznaczyć, że w 1655 roku kościół ten został zniszczony w wyniku najazdu Szwedów, a jego odbudowa miała miejsce dopiero po upływie kilku lat.
W latach 1800-1810 świątynia została przekształcona na magazyn wojskowy, a później wystawiono ją na licytację z zamiarem rozbiórki. Nabywcą obiektu został mieszczanin Jan Traczowski, który przeprowadził gruntowny remont, a w 1815 roku przekazał budowlę miastu. Nadano jej nowe wezwanie – św. Jakuba Apostoła.
W 1886 roku kościół zyskał nowy, drewniany strop w nawie, natomiast w 1891 roku zbudowano dzwonnicę. W tym samym roku, według projektu Sławomira Odrzywolskiego, dobudowana została zakrystia, a po zachodniej stronie wzniesiono kruchtę.
Architektura
Obiekt ten charakteryzuje się murowaną konstrukcją, która jest orientowana, co oznacza, że jest zorientowana na wschód. Jego forma jest jednonawowa i oszkarpowana, co dodaje mu uroku architektonicznego.
Warto zauważyć, że prezbiterium, czyli część przeznaczona dla celebracji liturgicznych, jest węższe od nawy i podwyższone o jeden stopień. Całość jest ograniczona piękną balustradą, a zakończenie prezbiterium ma trójboczny kształt, co tworzy harmonijną kompozycję architektoniczną.
Wystrój i wyposażenie
W latach dziewięćdziesiątych XIX wieku miała miejsce niezwykła przemiana w zakresie wystroju kościoła. Artysta i snycerz z Radziszowa, Walenty Wisz, zrealizował wówczas niemal całe drewniane wyposażenie, kierując się własnym, starannie przemyślanym projektem. Wiele elementów wystroju sygnowanych jest podpisem mistrza. Na przykład, na ołtarzu głównym można znaleźć wyrytą informację: „Naśladownictwo zastrzega sobie autor tych ołtarzy W.W.”
Ołtarze
Wnętrze kościoła dominuje eklektyczny ołtarz główny, w którym przeważają cechy stylu neoromańskiego. Jego konstrukcja jest dwukondygnacyjna i oparta na cokole. W dolnej kondygnacji centralnym elementem jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem wykonany przez Jana Jerzyczkę w 1814 roku, natomiast na zasuwie znajdują się płaskorzeźby św. Jakuba Młodszego. W bocznych niszach, z półkolistym zamknięciem, umieszczono figury św. Pawła i św. Piotra, a w zwieńczeniu widnieje medalion z Archaniołem Gabrielem, otoczonym słonecznymi promieniami. Głowice kolumn i pilastrów są równie zachwycająco zdobione, przedstawiając główki aniołów oraz kwiatowe motywy.
Z lewej strony nawy umieszczono dwukondygnacyjny ołtarz św. Floriana. Jego centralnym elementem jest figura św. Floriana, z św. Barbarą po lewej i św. Szymonem po prawej stronie. Zwieńczenie uzupełnia medalion z płaskorzeźbą św. Marii Magdaleny.
Na prawo od ołtarza głównego znajduje się ołtarz Michała Archanioła, którego centralnym elementem jest płaskorzeźba przedstawiająca tegoż świętego. Z boku widoczni są św. Andrzej Apostoł oraz św. Katarzyna Aleksandryjska. Tak jak poprzednie, ołtarz ten został wzniesiony w 1886 roku. Dodatkowo, rzeźby i snycerka pozbawione są polichromii. W ołtarzu głównym dominują kolory błękitu pruskiego, a kolumny cechuje marmoryzacja w odcieniu czerni. Ołtarze boczne wzbogacono dekoracyjnymi uszakami, natomiast gzymsy i trzony kolumn utrzymano w kolorze czerwono-ugrowym.
Ambona
W 1895 roku na zlecenie Henryki Gumińskiej, Wit Wisz stworzył ambonę w stylu eklektycznym. Kazalnicę podtrzymuje imponujący słup stylizowany na pień drzewa, z konarami i korzeniami przenikającymi do kamiennej, trzystopniowej podstawy. Wśród gałęzi dostrzegamy rzeźbione symbole ewangelistów: anioła – św. Mateusza, wołu – św. Łukasza, lwa – św. Marka oraz orła – św. Jana. Na korpusie ambony umieszczono figury czwórki ewangelistów, a na zaplecku zachwyca płaskorzeźba Chrystusa niosącego krzyż, obok sygnatury „W. Wisz” zdobionej uszakami. Baldachim tworzą związane liście palmowe, a pod jego sklepieniem unosi się Duch Święty w formie gołębicy otoczonej promienistą glorii. Proste schody prowadzące na ambonę ukwiecone są ornamentem roślinnym, a balustrada stylizowana jest na półkoliste arkady, pomalowane na czarno i dekorowane ażurową snycerką.
Pozostałe wyposażenie
- Ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, który został namalowany przez Jana Jerzyczkę na podstawie zniszczonego obrazu,
- laskowanie z maswerkiem, wypełniające okno w południowo-wschodniej ścianie zamknięcia prezbiterium,
- dwie późnobarokowe ławy,
- barokowy krucyfiks z XVII wieku,
- skromne epitafia mieszkańców Myślenic,
- kapliczka przy wschodniej ścianie prezbiterium z freskiem Głową Chrystusa, datowanym na XVII wiek,
- drewniany krucyfiks barokowy z XVII wieku,
- ostrołukowy portal po lewej stronie nawy,
- chór muzyczny, który powstał dzięki współpracy Wita Wisza i Wojciecha Samka, z figurami dwunastu świętych, w tym Michała Archanioła oraz Stanisława Biskupa męczennika.
Otoczenie
W pierwszej części XIX wieku cmentarz, który znajdował się w rejonie obecnej ulicy Orkana, został przeniesiony bliżej kościoła. W około 1845 roku teren nekropolii został poszerzony w stronę zachodnią. Wielu nagrobków poddano renowacji w ramach cyklicznych Myślenickich kwest „Dar serca”.
Na tym cmentarzu spoczywają znane postacie, w tym:
- grób Wojciecha Mossora, stanowiący najstarszy zachowany pomnik z 1849 roku,
- zbiorowe kwatery, w których pochowanych jest 194 żołnierzy Armii Czerwonej z 38 Armii 4 Frontu Ukraińskiego,
- Stanisław Majewski,
- Eugeniusz Uchacz, żołnierz I Brygady Legionów Polskich,
- symboliczny nagrobek płk. Jana Dunina Brzezińskiego,
- Jan Szczęsny Płatkowski,
- Michał Kostrzewski, uczestnik Powstania Listopadowego,
- Władysław Ponurski,
- siedmiu polskich żołnierzy,
- Rajmund Bergel,
- Grób Nieznanego Żołnierza, który ma płytę z 1925 roku i tablicę z nazwiskami 120 mieszkańców Myślenic, którzy polegli i zostali pomordowani w latach 1939–1945,
- Piotr Pitala, uczestnik powstania styczniowego,
- Emil Schünke, uczestnik powstania styczniowego,
- Jan Schally, uczestnik powstania styczniowego oraz burmistrz Myślenic w latach 1868 – 1870 i 1879 – 1883,
- Edward Klebert, uczestnik powstania styczniowego i burmistrz Myślenic w latach 1912 – 1914,
- Andrzej Marek, uczestnik powstania styczniowego oraz burmistrz Myślenic w okresie 1874 – 1878.
Na grobie Eugenii Klakurkowej, która zmarła w 1890 roku, oraz jej córeczki Maniulki, zmarłej w 1891 roku, znajduje się wyjątkowa płaskorzeźba przedstawiająca anioła tulącego dziecko, wykonana przez Walentego Wisza.
Przypisy
- Krasnowolski 2013 ↓, s. 203.
- Niechaj 2012 ↓, s. 6-8.
- Zinkow 1993 ↓, s. 55-58.
- Rejestr ↓, s. 13.
- IPSB ↓.
- Groby wojenne ↓.
- Portal genealogiczny ↓.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kościoły":
Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Myślenicach | Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w MyślenicachOceń: Kościół św. Jakuba w Myślenicach